Yürüyüş ve Dağcılık Çorapları Nasıl Seçilir?

Yapacağınız faaliyet ve bulunduğunuz mevsime uygun çorap giydiğinizde, ayakta su toplaması gibi sıkıntıların oluşmasını da büyük ölçüde önlemiş olursunuz. Doğru çorap seçimi ayak sağlığının tamamlayıcısıdır. Dikkat etmeniz gereken diğer hususlar, doğru ayakkabı seçimi, kişisel hijyen ve ayak bakımıdır.

Bugünkü yazıda günübirlik doğa yürüyüşü, sırt çantalı uzun mesafe yürüyüşleri ve dağcılık için üretilmiş çorapları inceliyoruz. Doğa sporları için çorap seçerken aşağıdaki kriterlere göre karar vermelisiniz.

• Yükseklik: Çorapların yüksekliği üç işe yarıyor. Birincisi ayakkabı veya bottan kaynaklanan sürtünmeye karşı cildi korumak. İkincisi çarpma veya bir objeye sürtünme sonucu oluşabilecek travmaların etkisini azaltmak. Üçüncüsü ise soğuk havalarda ilave bir katman vazifesi görmek.
• Kalınlık Genellikle soğuk havalarda ekstra kalın, sıcak havalarda daha ince çoraplar tercih edilir. Kimi çoraplarda konfor ve sıcaklığı arttırmak, ayrıca yaralanmaları azaltmak için burun, topuk ve bilek kısımlarında ilave dolgu kullanılmıştır.
• Kumaş: Kaliteli yürüyüş ve dağcılık çoraplarında ana bileşen genellikle merinos yünüdür. Genel maksatlı kışlık bir yürüyüş çorabında %40 oranında merinos yünü, %35 akrilik, %15 naylon ve esnekliği sağlamak için %10 likra kullanılır. Koşu çoraplarında ise ısı yalıtımından ziyade nem transferi öncelikli konu olduğu için polyester ve naylon malzeme tercih edilir.
• Ayak bedeni ile uyum: Çoraplarda da ayakkabı seçimi yaparken olduğu gibi ayak numarası gözetilmek zorundadır. Ayağınıza uymayan küçük çorap kullandığınızda ayak parmakları birbirine sürtünerek parmak arası yaralanmalarına sebep olacak, büyük çorap kullandığınızda ise kumaş fazlası ayağınızın altında birikerek konforsuz bir yürüyüşe ve ayak altı yaralanmalarına neden olacaktır.

Çorap Yüksekliği

Kısaca özetlemek gerekirse, ayakkabılarınızın boğazı ne kadar yüksekse o kadar yüksek çorap seçmeniz gerekir. Burada amaç cildinizin ayakkabı ile doğrudan temas etmemesini sağlamak, böylece sürtünmeye bağlı cilt yaralanmalarını engellemektir.

Yüksek çorap aynı zamanda yürüdüğünüz yoldaki engellere olası çarpma ve sürtünmelere karşı da koruyucu görevi görür. Düşük kesimli ayakkabılarla çarşak satıhlarda kaymanız durumunda taşlardan kaynaklı travmalara karşı korurlar.

Kış faaliyetlerinde kullanılan diz altı uzun çoraplar soğuğa karşı ilave bir katman görevi görürler.

Yukarıdaki grafikte yer alan mikro ve mini boyuttaki çoraplar en çok koşucular tarafından kullanılır. 20 – 25 santim arasında değişen crew tipi çoraplar ise günlük hayatta en sık kullandığımız çoraplardır. Yürüyüş için yarım baldır, kış ekspedisyonları için ise diz altı (baldır üstü) çoraplar tercih edilir.

Çorap Kalınlığı

Çorap kalınlığı arttıkça soğuk havalarda daha iyi yalıtım elde edersiniz. Yürüyüş ve dağcılık çoraplarında topuk ve burun bölgeleri ekstra dolgulu olup, kan akışının yavaş olduğu bölgelerde yalıtımı arttırmak ve sürtünmeye bağlı cilt yaralanmalarını azaltmak amaçlanmıştır. Koşu çoraplarında terlemeye neden olmayan ince modeller tercih edilmeli, burun ve topuk bölgeleri ekstra dolgulu çoraplar kullanılmamalıdır.

İnce çorapların koşucularda yaralanmaları azaltması ile alakalı yapılmış bir araştırmayı okumak için tıklayın.

• Çok ince çoraplar: Genellikle 4 milimetre kalınlıkta olup çoğunlukla koşucular tarafından tercih edilirler. Yürüyüş ve dağcılıkta ise kalın çorapların altında iç çorap (liner) olarak kullanılırlar. Çift kalın çorap giymek ayakkabının içinde boşluk kalmamasına sebep olacak, böylece ayağınızın ısınması için gerekli durağan hava için yeterli alan kalmayacaktır. Çift kalın çorap terlemeye sebep olacağı gibi kan dolaşımını da yavaşlatacaktır. Koşu ve liner amaçlı kullanılacak ince çorapların kaliteli olanlarında %10-15 oranında ipek kullanılır.
• Hafif kalın çoraplar: Topuk ve burun kısımları dolgulu, fakat genel olarak ince çoraplardır. Yaz aylarında tercih edilirler. Polyester, akrilik ve naylondan imal edilirler.
• Orta kalınlıkta çoraplar: Piyasada en çok satılan yürüyüş ve dağcılık çorapları bunlardır. Serin havalarda yeterli yalıtımı sağladıkları gibi ayak parmaklarının kökü ve topuk bölgeleri için yeterli dolgu sağlanmıştır. Kaliteli olanları yün karışımlıdır.
• Kalın çoraplar: Kış aylarında sırt çantalı yürüyüşler ve dağcılık faaliyetleri için yeterli yalıtımı sağlarlar. Kaliteli olanları merinos yünü karışımlıdır.

Çorapta Kullanılan Materyaller

[mks_pullquote align=”left” width=”400″ size=”24″ bg_color=”#2c8c09″ txt_color=”#ffffff”]Tercihinizi her zaman sentetik veya yün karışımlı çoraplardan yana yapın. Pamuklu kumaşlar teri topladıkları için cildinizin ıslak kalmasına sebep olurlar. Islandıklarında yalıtım özelliklerini kaybederler.[/mks_pullquote] Günümüzde yalnızca tek bir materyal kullanılarak imal edilen çorap kalmamıştır. Yapılacak faaliyete ve mevsime göre değişkenlik gösteren oranlarda kullanılan karışımlar konfor, sıcaklık, dayanıklılık ve hızlı kurumayı mümkün kılar.

Doğal malzemelerden yalnızca yün olanları tercih edin. Ancak doğa sporlarında her yün aynı performansı vermeyecektir. Koku ve kaşıntı yapmayan Merinos sertifikalı yünlerden mamul ürünler almaya dikkat edin.

• Yün: Yün en popüler yürüyüş ve dağcılık çorabı malzemesidir. Ayaklarınızı terletmekten korumak için sıcaklığı düzenler ve tampon sağlar. Bir başka olumlu yönü, yün doğal olarak antimikrobiyal olduğundan, sentetik kumaşlara kıyasla kokuyu daha az tutmaya eğilimlidir. Günümüzde kaliteli çorapların çoğu eski yünlü çorap türlerine kıyasla kaşıntı ve kokuya neden olmayan Merinos yününden yapılmıştır. Çoğu yün çorapta daha iyi dayanıklılık ve daha hızlı kuruma için yün ve sentetik karışımları kullanılır. Yünün bir başka özelliği de ıslansa dahi yalıtım özelliğini kaybetmez.
• Polyester: Polyester yalıtkan, nem tutmayan ve hızlı kuruyan sentetik bir malzemedir. Sıcaklık, konfor, dayanıklılık ve hızlı kuruma özelliklerini daha iyi dengelemek için bazen yün ve / veya naylon ile harmanlanır.
• Naylon: Bu bazen birincil malzeme olarak kullanılan başka bir sentetik seçenektir. Dayanıklılık katar ve kuruma sürelerini iyileştirmeye yardımcı olur.
• İpek: Dayanıklı bir malzeme değildir, ancak ciltle uyumlu rahat hissetmenize yarayan doğal bir liftir. Oldukça hafif olan ipek, nem tutmayıp  hızlıca transfer ettiği için kalın ekspedisyon çoraplarının altına iç çorap (liner) olarak giyilir. Kaliteli yürüyüş ve dağcılık çorapları da bu malzemeye yer vermeye başlamıştır. Karışımlı çoraplarda genellikle %10 oranında kullanılır.
• Spandex: Spandex sentetik bir lif türüdür. Kaliteli çoraplarda rastlayacağınız likra ise Dupont firmasının spandex ürününün ticari ismidir. Yani likra (lycra) bir spandextir.  Bu elastik materyal, çorapların şekillerini tutmalarını, demetlenmeyi ve kırışmayı minimuma indirmeye yardımcı olur. Genellikle %10 oranında kullanılır.

Çorap Ölçüsü

Çorap ayağınıza dar olursa parmakları sıkar, aşağı doğru kayıp rahatsız eder. Bol olursa bu sefer demetlenme meydana gelir; fazla kumaş ayağın altında katlanıp birikme yapar. Bu da uzun yürüyüşlerde ızdırap verir ve büyük olasılıkla ayak tabanında su toplamasına sebep olur.

Ciddi çorap üreticilerinin beden tablosu aşağıdaki gibidir.

• EU 35-38
• EU 39-42
• EU 43-46
• EU 47-50

örneğin, sizin için 46 beden uygunsa, 47-50 beden satın almayın. Büyük beden tercih ettiğinizde çorap ayağınızın altında katlanır, bu durum su toplamasına neden olur.

Çorap Çeşitleri

Yukarıda genel hatlarıyla çoraplardan bahsettik. Şimdi de çeşitleri irdeleyelim. Ancak bilmenizi isterim, ülkemizde değişik sporlara yönelik çorap satışı bilinçli biçimde yapılmıyor. Hiçbir şeyden haberi olmayan, örneğin koşuya yeni başlayan birine mağazada pamuklu çorap önerebiliyorlar. Ayrıca çeşit açısından da oldukça az seçenek olduğunu söyleyebilirim.

Ülkemizde doğa sporlarına yönelik üretimi yalnızca Thermoform yapıyor, ancak çeşitler sınırlı. Yurt dışındaki doğa sporlarına yönelik çorap üretimi yapan ciddi firmaların 150'nin üzerinde çeşitleri var. Örneğin TF Mountain adını verdikleri ürün kış faaliyetleri için oldukça uygun ve hesaplı.

Çorap satın alırken şunu unutmayın. Pamuk teri emip tutan bir liftir. Terle ıslanan pamuk yalıtım özelliğini yitirip hızla ısı kaybetmenize neden olan bir malzemedir. Çorap satın alacaksanız pamuk içermeyen çeşitlerden seçmenizi öneririm.

Günübirlik Doğa Yürüyüşleri

Yukarıdaki tabloda göreceğiniz 3/4 Crew ve Crew, ayakkabı ve botlar için yeterli uzunluğa sahip olup, basit yaralanmalara karşı bileklerinizi koruyacaktır. Yaz aylarında polyester ve naylon karışımlı ince modelleri tercih ederek terlemeyi azaltabilir, su toplaması gibi sıkıntıların oluşmasını engelleyebilirsiniz. Yün karışımlı modelleri yalnızca soğuk havalarda kullanmanızı öneririm.

Sırt Çantalı Uzun Mesafe Yürüyüşleri

Likya yolu veya benzeri uzun mesafeleri kamp yükünüz sırtınızda yürüyecekseniz polyester ve naylon karışımlı ince modelleri tercih etmeli, ancak burun ve topuk kısımların ilave malzeme ile desteklenmiş olmasına dikkat etmelisiniz. Ayrıca bir bilgi daha vereyim. Genelde kuru havalarda batı ve güney sahillerinde yapılan bu tip yürüyüşlere gore-tex ayakkabılarla katılmayın. Gore-tex her ne kadar “soluyan” bir malzeme olsa da, neticede bir bariyerdir ve terin ayakkabıdan tahliye hızını azaltır. Uzun mesafe yürüyüşlerinde ayakların yara olmasının başlıca sebepleri yanlış ayakkabı ve çorap seçimidir.

Ciddi üreticilerin gore-tex malzeme kullanmadığı modeller de vardır. Gore-tex olmayan modelleri “fakirler de alsın” diye değil; sıcak havalarda ve uzun yürüyüşlerde ayağınız içten ıslanmasın diye satışa sunarlar.

Dağcılık Çorapları

Kar olmadığında bir üstte yer alan öneriyi dikkate alabilirsiniz. Yani polyester ve naylon karışımlı, burun ve topuk kısımları destekli çoraplar işinizi görecektir. Soğuk faktörü devreye girdiğinde ise yün karışımlı, yarım baldır veya diz altı uzunlukta çoraplar giyerek yalıtım özelliklerini arttırmanızı tavsiye ederim. Her şeye rağmen üşüyorsanız, botun içinde sıcak havanın oluşması için gerekli boşluğun olduğuna, çorabınızın pamuk ihtiva edip etmediğine dikkat edin. Gene de üşüme devam ediyorsa Primaloft dolgulu bot modellerine bakmanızı, 1,5 – 2 numara büyük bot almanızı ve ipek ihtiva eden ince liner çorap almanızı tavsiye ederim.

Ekspedisyon Çorapları

Kutup ekspedisyonları, 5000+ metre dağcılık faaliyetleri gibi çok sert havalarda yapacağınız faaliyetlerde kullanılan bu çoraplar ayağınızın terden ıslanmamasını sağlayan, yalıtımı arttıran özel malzemelerden imal edilir. Oldukça kalın bu çoraplarda türüne göre %75'e varan oranda Merino yünü veya Everest gibi faaliyetler için Primaloft ve Polartec kullanılan seçenekler bulunur.

Yaşanmışlıklardan derlenmiş ipuçları

• Sportif amaçla alınan hiçbir malzemede pamuk tercih etmeyin. Pamuk lifleri terden oluşan su buharını tutar, böylece ıslanıp ayağınızın da ıslak kalmasına neden olurlar. Islak cilt yumuşar ve bu ciltte su toplaması gibi yaralanmalar çok daha kolay oluşur. Ayrıca ıslanan pamuk soğuk havalarda hızla ısı kaybetmenize sebep olur.
• Kuru ve sıcak havalarda gore-tex ayakkabı kullanmayın. Kedi gibi sudan korkuyorsanız, Nikwax su kaydırıcı sprey sıkarak ayakkabılarınızın su geçirmemesini sağlayabilirsiniz. Gore-tex soluyabilir bir malzeme olmasına rağmen nem transferini yavaşlatır. Koku oluşmasının ve su toplamalarının en büyük yardımcısı ıslak cilttir.
• Gün aşırı uzun mesafe yürüyüşlerinde çoraplarınızı yıkamak için sabun kullanmayın. Çok iyi durulayamazsanız mantar oluşmasına neden olur. Aynı durum ayakları yıkarken de geçerlidir. Ayakları duru suyla yıkamak yeterlidir.
• Akşam yatarken çoraplarınızı tulumun içine alın, sabaha kuru ve sıcak olurlar. Çorap giyerek uyumayın. Bırakın cildiniz kurusun, nefes alsın.
• Sportif amaçlar için aldığınız çorapları günlük hayatta kullanmayın. Az sayıda pahalı ve kaliteli çorap alıp faaliyetten faaliyete kullanın.
• Çorapları ısıtıcının üzerinde veya yakınında kurutmayın. İçlerindeki spandex malzeme esnekliğini yitirir, çorap daralır.
• Tırnaklarınızı mutlaka kesin, uçlarını törpüleyin. Uzun tırnaklar çorapları deleceği gibi, aynı zamanda ayakkabıların iç astarlarının da delinmesine neden olurlar.

Hangi Marka?

Tercihiniz yerli bir üreticiden olacaksa pamuk içermeyen modelleri seçmeye özen göstererek Thermoform ürünlerini satın alabililirsiniz. 10 yıl önce envaitürlü içlik, bere, balaklava ve çoraplardan oluşan bir çuval malzeme göndermişlerdi, halen severek kullanıyorum.

Yabancı markalarda tercihim İspanyol Lorpen. 100'ün üzerinde değişik çeşidi olan bu firma günlük çoraplardan tutun ekspedisyon çoraplarına kadar geniş bir yelpazeye sahip. Aşağıda görselini ekleyeceğim Merino Hiker modeli 2'li ambalajda yaklaşık 60 liraya (2 çift) satılıyor. Genel maksatlı müthiş bir kışlık çorap. Serin havalarda yapacağınız hafta sonu trekking faaliyetlerinde, 4000 metreye kadar kış dağcılık faaliyetlerinde rahatlıkla kullanabilirsiniz. %37.5 merino yünü, %37.5 akrilik, %15 naylon ve %10 likra kullanılan bu çorabı almanızı öneririm. Kargosu yaklaşık 20 liraya mal oluyor.

Sonuç

Çorap deyip de geçmeyin. Kış faaliyetlerinde üşümemek için yaldır yaldır iyi bot arıyorsunuz. Fakat sıra çoraba geldiğinde hemen herkes gelişigüzel seçim yapıyor. Yapacağınız faaliyete, bulunduğunuz mevsime uygun çorap seçtiğinizde hem yürüyüş konforunuz artacak hem de yaralanmaları azaltacaksınız.