Tırmanış Ayakkabıları Nasıl Seçilir

Tırmanış ayakkabısı seçimi rastgele yapılmamalıdır. Bugünkü yazıda iç mekan tırmanışı, spor tırmanışı ve daha uzun rotalarla mücadele için bir çift tırmanış ayakkabısı seçerken göz önünde bulundurmanız gereken detaylardan bahsedeceğiz.

Tırmanış sporuna ilk kez adım attığınızda edinmeniz gereken başlıca 3 malzeme vardır. Bunlar kask, emniyet kemeri ve tırmanış ayakkabısıdır. Eğitiminizin ilerleyen sürecinde pek çok teknik malzemeyle tanışacak ve ihtiyaçlarınızı şekillendireceksiniz. Doğru seçilmiş bir çift ayakkabı bu sporu ilerletmenize yararken, yanlış seçilmiş ayakkabılar çok çabuk pes etmenize ve tırmanıştan soğumanıza neden olabilir.

Tırmanış ayakkabılarında kullanılan materyaller hangileridir

Tırmanış ayakkabılarının üst kısmı tam deri, sentetik – deri karışımlı veya tamamı sentetik malzemeden imal edilir. Tabanda ve ayakkabının çevresini saran bantta ise her zaman kauçuk kullanılır.

Normal koşullarda tüm tırmanış ayakkabıları ayağınıza göre şekil alır, ancak bazı materyaller diğerlerine göre daha fazla uzayıp kısalabilmektedir.

Tam deri

En çok esneyen tırmanış ayakkabıları üst kısmı tamamen deriden mamul olanlardır. Tam deri tırmanış ayakkabısı satın almadan önce yaklaşık 1 numara bollaşacağını hesaba katmanız önerilir. Deri tırmanış ayakkabılarının en büyük avantajları konforlu olmaları, ciltle uyumları, daha iyi nefes almaları ve daha az kokuya neden olmalarıdır.

Tam deri ayakkabılarda iç astarsız ve deri iç astarlı modeller bulunur. İçinde astar olan ayakkabılar, astarsız emsallerine kıyasla daha az bollaşır (yaklaşık yarım numara). Deri ayakkabılarda bollaşma daha çok topuk kısmında gerçekleşir.

Deride kullanılan bordo, kırmızı, siyah, mavi ve kahverengi gibi koyu renkler siz terledikçe ayağınızı da boyayacaktır. Bu durum ayakkabıları bir süre kullandıktan sonra azalarak geçer.

Aklınızda bulunsun: kauçuk bollaşmaz. Kauçuk taban ve ayakkabının çevresini saran kauçuk bant ayakkabının şeklini korumaya da yardımcı olur. Bu yüzden bir tırmanış ayakkabısını ilk satın aldığınızda ayağınızı çok sıkıyorsa, her zaman sıkacaktır. Satıcıların “ileride kendini salar” söylemlerine itibar etmeyin.

Sentetik

Üst kısımda sentetik kullanılmış modeller deri emsallerine kıyasla çok daha az bollaşır veya hiç bollaşmaz. Bu durumu numara seçimi yaparken göz önünde bulundurmanız gerekir. Kaliteli modellerde iç astar deriden mamuldür. Astarsız modellerde elinizle ayakkabının iç yüzeyini yoklamalı, dikiş birleşim noktalarında bir kabalık olup olmadığını kontrol etmelisiniz. Bu tip kaba işçilikler ciltte tahrişe ve su toplamasına neden olur.

Bazı tırmanıcılar bilinçli olarak sentetik modelleri tercih ederler. Bu tercihlerinin başlıca nedeni sentetik malzemelerin deri gibi zamanla yumuşamaması ve bollaşmamasıdır. Sentetik modeller derilere kıyasla daha çok terletir ve kötü kokar.

Özet olarak her malzemenin kendine has avantajları vardır. Hangisini kullanacağınıza karar verecek en iyi kılavuz gene kendiniz olacaksınız. Bu konuda bir yönlendirme yapmayacağım. Zaten yazının amacı da sizi belli bir marka ve modele yönlendirmek değil.

Tırmanış ayakkabısı kalıpları

Bir ayakkabının kalıbı, rahatlığı ve performansı etkileyecektir. Önemli olan yapacağınız aktiviteyle uyumlu olan kalıbı tercih etmektir. Zaten bu işi ilerletince, tırmanışlarınız çeşitlendikçe, aşağıda yer alan 3 farklı kalıptan tümünü malzeme rafınızda bulundurmak isteyeceksiniz.

Doğal profil

Simetrik bir yapıya sahip olmayan, daha çok düz tabanları olan modellerdir. Ayakkabıyı düz bir zemine koyduğunuzda neredeyse tamamı yere temas eder. Orta kısmında hafif bir kemer bulunur. Bu profilin uygun olduğu tırmanışlar şunlardır:

• Tırmanışa yeni başlayanlar
• Yapay tırmanış duvarları
• Kısmen eğimi az geleneksel tırmanışlar
• Eğimi az boulder tırmanışları
• Düşük açılı slab yüzeyler ve çatlak tırmanışları

Orta profil

Daha belirgin bir yay şekline ve asimetriye sahip kavisli ayakkabılardır. Ağırlığınızı ve kuvvetinizi ayak başparmağına ve ayakkabının kenarlarına yönlendirerek ayağınızı yerleştirdiğinizde hassasiyet sağlar. Bu şekillendirme, sadece ayak parmaklarınızı kullanarak ince yüzeyler üzerinde denge kurmanıza da yarar. Bu ayakkabı çeşitlerinin tabanları daha sert ve incedir. Tek bir ayakkabının en geniş tırmanma stillerini kapsamasını istiyorsanız, orta profilli ayakkabılar tercih etmeniz daha isabetli olacaktır. Bu profilin uygun olduğu tırmanışlar şunlardır:

• hafif negatif spor tırmanış
• daha teknik geleneksel tırmanışlar

Agresif profil

Diğerlerine göre gözle görünür bir asimetriye sahiptirler. Parmak kısmı aşağıya doğru dönüktür. Bu gerilim sayesinde ayak parmaklarınızı ileriye doğru iterek tüm dengenizi ayak başparmağı üzerinde toplamanızı sağlar. Ayak tabanınızı micro tutamak ya da köşeleri sararak daha dik veya negatif duvarlarda vücudunuzu ileriye doğru uzatmanıza yardımcı olur. Bu spesifik performans ayakkabıları için uygun tırmanışlar şunlardır:

• dik veya negatif uzun olmayan spor tırmanışlar
• dik veya negatif salon tırmanışları

Kauçuk kalınlığı ve yumuşaklığı performansı nasıl etkiler?

Tüm tırmanma ayakkabıları iyi bir tutuş sunabilir, ancak bazı kauçuklar daha yumuşak olma eğilimindedir, bu da slab (düz) yüzey tırmanışları için daha iyi sonuç verir. Daha sert kauçuk, çok küçük veya kesikli kaya noktaları (tırtıklı yüzeyler) için daha avantajlı olma eğilimindedir. Yumuşak kauçuk daha hızlı aşınır ve sert kauçuktan biraz daha az dayanıklıdır.

Kauçuğun kalınlığı da performansı etkiler. Daha kalın kauçuk sertlik katar ve hassasiyeti azaltır. Çok sert ayakkabılar veya yeni başlayanlar için tasarlanmış ayakkabılarda 4 mm. ve üzeri kauçuk kalınlıkları bulacaksınız. Daha kalın kauçuk daha uzun süre dayanır, bu nedenle ayaklarıyla teknik ve hassasiyet geliştiren bir dağcı biraz daha kalın bir tabandan faydalanır. Vücudu esnek olan ve esnek ayakkabılar arayan daha gelişmiş tırmanıcılar 4 mm.'den az tek kalınlıkları tercih edebilir.

İnce tabanlar ayağınızla bastığınız kayayı daha iyi hissetmenizi sağlalayıp, ufak basamakları kavramaya yararlar.

Taban sertlik farklılıklarının önemi

İç ve dış taban arasına plastik bir parça koymak suretiyle sertleştirilmiş sert tabanlı ayakkabılar, genelde bu spora yeni başlayanlar ya da çok uzun geleneksel tırmanışlar için tercih edilirler. Sert ayakkabılar ayağınızı korur ve ayak parmak kaslarınızın daha az yorulmasını sağlar.

Vücudunuz tırmanışta güçlendikçe ve rota dereceleriniz arttıkça daha yumuşak ve agresif bir modele geçemek isteyebilirsiniz. Zaten başlangıç seviyesi bir model ile dik ya da negatif tırmanışlar yapmanız oldukça zordur. Çünkü ayakkabının istediğiniz şekilde esnemeyeceğini fark ediceksiniz. Tırmanış seviyenizi üst noktalara taşıdığınızda agresif modellere ayağınıza acı vermelerine rağmen ihtiyaç duyacaksınız. İnce tabanlı modeller tırmanış esnasında rahatsızlık verebilir, ancak yumuşak yapılarından dolayı rotalarda ihtiyaç duyduğunuz ayak tekniklerini daha iyi kullanmanızı sağlar.

Bağcık ve cırt seçenekleri

Bağcıklı modeller ayağınızın istediğiniz noktasını sıkmanızı veya gevşetmenizi sağladığından daha konforlu olabilirler, ancak uzun rota aksiyonlarında, istasyondan istasyona geçerken çıkarıp giymeniz size biraz eziyet yaratabilir. Parmak uçlarının çok sıkılması daha sonra ayakta ağrılara neden olabilmektedir. Terlik (patik) tipi cırtlı modeller ise kolay giyip çıkarmak istediğiniz aksiyonlarda daha pratik olabilmektedir, fakat teknik seviyesi bağcıklı modele göre daha azdır.

Kadınlar için tırmanış ayakkabıları

Kadınların ayakları genellikle erkeklerden daha dardır. Erkeklere kıyasla daha ince aşil tendonu, alt ayak bileği kemik çentikleri ve daha yüksek bir kemer ve üste sahiptir. Topuğun arkasında yüksek olan ayakkabılar Aşil tendonuna girebilir. Bunu karşılamak için, kadınların tırmanma ayakkabılarının genellikle daha dar bir topuk kısmı, ayak bileği kemikleri etrafında daha düşük kesim ve ön ayak boyunca daha düşük hacim vardır. Kadın ayakkabıları, daha dar ayakları olan erkekler için de mükemmeldir.

Ne tür bir ayakkabı seçmelisiniz

Ayakkabı seçimi yaparken mümkünse mağazaya gidip birkaç farklı model giyip çıkarın. Hatta bulabiliyorsanız, denediğiniz ayakkabıkları mağazalardaki mini tırmanma duvarlarında test edin. Çok küçük noktalarda dengede kalabilmeyi, ayakkabının iç ve dış kenarlarında durmayı deneyin. İnternet siparişlerinizde ise daha önceden mutlaka birkaç ayakkabı deneyimi sahibi olmanız gerekir, çünkü ayakkabı firmalarının kalıpları birbirlerine göre oldukça farklılık göstermektedir.

Tırmanış ayakkabıları ayağınızda rahat olmalı, ancak sadece bir el sıkışması gibi sıkılıkta ayağınızı sarmalıdır. Acı verici bir sıkılık sürekli rahatsızlık vereceğinden tırmanışınız keyifli olmayacaktır.

Ayakkabınızı seçerken, giydiğinizde içinde hiç boşluk kalmamalıdır. Bu boşluklar tırmanış esnasında dış köşelere topuk takarken ya da bir çatlak içinde tırmanırken ayağınızın kaymasına neden olabilir. Ayakkabınızı tırmanışta kullanmadan önce gün sonunda (yani ayağınızın en geniş olduğu esnada) evde ara sıra giyerek kalıbına alışmasına yardımcı olun. Bu işlem tırmanış esnasında ayağınızın daha rahat kalmasına yardımcı olucaktır. Topuğunuzun arkasına dikkat edin. Ayakkabının aşil tendonunuza acı vermediğinden emin olmak için ayak parmaklarınızın üzerinde durun. Her markanın ayakkabı üretim kalıpları farklıdır, bu yüzden birçok ayakkabı deneyerek sipariş için acele etmeyin.

• Yeni başlayanlar, agresif olmayan, daha düz ve sert tabanlı ayakkabı tercih etmelidir.
• Spor tırmanış ve salon tırmanşı için genellikle daha yumuşak, daha kavisli ayakkabılar tercih edilir.
• Bağcıklı ayakkabılar iyi uyum için ayağın yapısına göre detaylı olarak ayarlanabildiğinden genellikle tüm gün süren rotalar için tercih edilir.
• Velcro kapaklı ayakkabılar (yani cırt cırtlı olanlar), boulding veya çatlak tırmanışı yaparken hızlı bir şekilde çıkarılması için tasarlanmıştır.
• Kadınların tırmanış ayakkabıları daha dar olma eğilimindedir ve genellikle daha yüksek bir kemer ve üste sahiptir.

Son olarak da kendi deneyim ve tecrübe notlarımı paylaşmak isterim.

Öncelikle tırmnış sporuna yeni başlayan arkadaşların kesinlike çok pahalı olmayan ve başlangıç modelleri ile başlamalarını tavsiye ediyorum. Bunun birkaç nedeni var:

Maddi nedeni: Tırmanışa büyük bir heves ile başlayıp, birkaç denemeden sonra vücudunun ya da sağlığının bu spora uygun olmadığını anlayıp devam etmemeleri sonucu harcanmış ve boşa giden bir sürü para olması. Örnekleri oldukça fazladır.

Teknik nedeni: Pahalı ve agresif bir ayakkabı ile bu spora başlayıp, tırmanış esnasında ayak rahatsızlığından dolayı spordan soğuma ve kolay derecelerde bile istenilen tırmanışın yapılamaması durumudur.

Yeni aldığınız bir ayakkabıyı dışarda kullanmadan önce mutlaka evde birkaç kez deneyip ayağınızı ayakkabı kalıbına biraz alıştırmalısınız, yoksa tırmanış esnasında oldukça canınız yanabilir. Ayakkabı alırken arkadaşlarınızın tavsiyesine uyup 3-4 numara daha küçük modeller pişman olmanıza neden olacaktır. Kendi ayak numaranız ya da 1 numara küçük almanız ayağınızı sarmasına yeterli olmaktadır.

Tırmanış sonrasında eve döndüğünüzde ayakkabınızı en az 1 gün havalandırın. Bu sayede istenmeyen kokuları belli ölçüde azaltabilirsiniz.

Ayakkabınızı genelde çorapsız kullandığı için başkalarıyla paylaşmayın. Bu durum ayak mantarı gibi çeşitli hastalıklara sebep olmaktadır.

Planlı tırmanışınızdan en az 2-3 gün önce ayak tırnaklarınızı kesin. Tırmanıştan hemen önce keserseniz biraz can sıkabiliyor. Eğer tırnaklarınızı hiç kesmezseniz, özellikle agresif modellerde parmak ağrılarına ve tırnak yaralanmalarına neden olur.

Tırmanış hayatınız gelişip ilerlediğinde, sert spor rotalar için agresif, geleneksel tırmanışlar için de başlangıç seviyesi birer model bulundurmanızda fayda var. Zaten tüm bunları zamanla deneyimleyeceğinizden şüphem yok.

Tırmanışla kalın!